Explosions Near The Museum

Vijf Belgische Musea en ICOM België slaan de handen in elkaar om de film Explosions Near the Museum te tonen en zo hun publiek bewust te maken van de leegroof van museumcollecties in Oekraïne.

Vijf Belgische musea – de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel; het Domein & Koninklijk Museum van Mariemont, Morlanwelz; het STAM, Gent; In Flanders Fields, Ieper; en M Leuven, Leuven – stellen gezamenlijk Explosions Near the Museum voor, een nieuw videowerk door de Oekraïense kunstenaars Yarema Malashchuk en Roman Khimei, dat van start gaat op 18 mei 2023, Internationale Museumdag (ICOM).

Internationale Museumdag staat dit jaar in het teken van de duurzaamheid en het welzijn. Dit initiatief heeft als doel ons eraan te herinneren dat musea de identiteit van onze gemeenschappen helpen bewaren en dat ze bijdragen aan de opbouw en het welzijn hiervan. Burgers beschermen en het gedeelde erfgoed respecteren is essentieel voor het behoud van democratieën.

Explosions Near the Museum is zowel een bedenking bij de plundering van het Regionaal Museum van Cherson als een statement over het belang van het cultureel erfgoed en de zorg en toewijding van museumpersoneel. De kunstenaars legden de beelden en geluiden vast in een museum, in de stad Cherson, die net ervoor bevrijd was, en gelegen is op 2 km van de bezette zone en op 6 km van de positie van de Russische troepen. In dit museum voor regionale geschiedenis was voordien een van de grootste en oudste oudhedenverzamelingen van Zuid-Oekraïne ondergebracht, bestaande uit meer dan 173.000 objecten en zevenduizend jaar overspannend, van goud der Scythen tot wapens uit Wereldoorlog II. Tussen 24 en 26 oktober 2022, twee weken voor Cherson door de Oekraïners werd bevrijd, werd het museum echter door het Russische bezettingsleger geplunderd, als een strategische diefstal om eeuwen Oekraïense geschiedenis uit te wissen.

The New York Times schreef hierover het volgende op 14 januari 2023: ‘De Oekraïense autoriteiten en internationale experts menen dat deze plundering zeker geen toeval was of opportunistisch wangedrag door enkele ongedisciplineerde bendes, of zelfs niet met het oog op een vlugge opbrengst op de zwarte markt. Ze zijn echter overtuigd dat de diefstal een grootschalige aanval was op de Oekraïense trots, cultuur en identiteit, in overeenstemming met de imperialistische houding van de Russische president.’ Human Rights Watch meldde: ‘Deze systematische plundering was een georganiseerde operatie om de Oekraïners hun nationaal patrimonium te ontvreemden en is een oorlogsmisdaad.’

In de video (13’38”, in het Engels met Frans- en Nederlandstalige ondertiteling), tonen de kunstenaars de lege sokkels en vitrines van het Museum van Cherson en herinneren zich de vroegere inhoud - schilderijen, goud, zilver, oud-Griekse voorwerpen, religieuze iconen, en zelfs historische documenten over de gezamenlijke Russische en Oekraïense geschiedenis - terwijl men op de achtergrond de beschietingen kan horen. Het werk is een krachtige boodschap van liefde tegenover het afwezige culturele erfgoed en ook van hoop in deze tijden van verlies. Bij elk verdwenen voorwerp geven de kunstenaars een bedenking over de betekenis ervan aan de hand van de beschrijving op het kartel, ze stellen het object voor, duiden het oorspronkelijke gebruik ervan aan, maar staan ook stil bij de elegante vorm van een amfora of bij het feit dat een stèle uit de -5e eeuw 128 jaar geleden werd gevonden door de bewoner van een bepaald dorpje, iets wat men zich ook moet herinneren. ‘We zullen hier … opnieuw plaatsen’ is de rode draad doorheen het werk. Af en toe vullen ze dit aan met ‘als we het kunnen vinden’ of ‘ik hoop dat de tekst niet beschadigd zal zijn en dat we in staat zullen zijn deze opnieuw te lezen’. 

https://www.youtube.com/watch?v=41qO9hHAhow 

Het was de wens van de kunstenaars om dit werk te tonen in lokale historische musea over de hele wereld. ICOM België en de deelnemende Belgische musea gingen gretig in op dit voorstel en berichtten hierbij: ‘Dit is een uiterst ontroerend kunstwerk, het maakt indruk door zijn broosheid en zijn veerkracht. Het onthult op doeltreffende wijze de horror van een oorlog die zich vlakbij op de achtergrond afspeelt, en benadrukt op angstaanjagende wijze het belang van het culturele erfgoed, door de overgebleven leegte. Het maakt opnieuw duidelijk dat deze oorlog niet enkel mensen doodt en steden verwoest, maar ook de culturele samenhang van een land aantast. We wensen Oekraïne de aandacht te geven waar het land recht op heeft en we hopen dat de verzamelingen van het Museum van Cherson - zoals alle andere geplunderde Oekraïense collecties - vlug terug zullen keren. Dit werk laat ook toe om de aandacht te wekken voor andere landen in de wereld die lijden onder oorlogen en de vernietiging van hun patrimonium’. Door deze gezamenlijke voorstelling tonen de musea hun blijvende betrokkenheid bij de verliezen die een oorlog voor de mensheid veroorzaakt, en ze benadrukken het belang van het lokale culturele erfgoed als de hardware en software waaruit gemeenschappen, landen en wij allemaal zijn opgebouwd.

De video zal opgesteld worden in de vaste verzamelingen van de deelnemende musea:

• In het Museum Kunst & Geschiedenis, in het midden van de afdeling Griekse oudheid, om het belang te benadrukken dat zowel het museum van Brussel als dit van Cherson hechten aan (Griekse) oudheden, een gemeenschappelijk Europees erfgoed;

• In het Domein & Koninklijk Museum van Mariemont, in de afdeling regionale archeologie van Henegouwen, om te focussen op het directe verband tussen lokale geschiedenis en het behoud van het erfgoed in musea;

• In het STAM, in de ‘Schatkamer’, om het dramatische contrast te benadrukken tussen een museum dat van zijn schatten beroofd is en deze luisterrijk versierde 17e-eeuwse kamer;

• In Flanders Fields Museum, aan het einde van de permanente tentoonstelling waar op een doek een opsomming te lezen is van alle gewapende conflicten die plaatsvonden of die ergens in de wereld nog woeden, sinds de ‘Oorlog die een einde moest maken aan alle oorlogen’;

• In M Leuven, in het forum, waar de bezoekers uitgenodigd zullen worden een bezoek te brengen aan de installatie van Jill Magid ‘The Migration of the Wings’, waarin het thema van geroofde kunst als oorlogswapen wordt belicht.

PRAKTISCHE INFORMATIE

Explosions Near the Museum kan men zien in de volgende musea:

• Museum Kunst & Geschiedenis, Brussel Jubelpark 10, 1000 Brussel 18 mei – 5 november 2023 | dinsdag-vrijdag 9.30-17.00, zaterdag-zondag 10.00-17.00
   
• Domein & Koninklijk Museum van Mariemont, Morlanwelz 100 Chaussée de Mariemont, 7140 Morlanwelz 18 mei 2023 – 7 januari 2024 | dinsdag-zondag 10:00-18:00
   
• STAM, Gent Bijlokesite, Godshuizenlaan 2, 9000 Gent 18 mei – 5 november 2023 maandag-vrijdag 9.00-17.00 | zaterdag-zondag & schoolvakanties 10.00-18.00, gesloten op woensdag
   
• In Flanders Fields, Ieper Lakenhallen, Grote Markt 34, 8900 Ieper 18 mei – 30 juni 2023 | maandag-vrijdag 10:00-18:00, zaterdag-zondag 10:00-17:00
   
• M Leuven, Leuven Vanderkelenstraat 28, 3000 Leuven Op 18 mei 2023 | 20:00-21:00 (inleiding met museumbezoek)