Promatech

Production, Materials and Techniques of Copper Alloy Alms Basins in Northern Europe (15th - 17th centuries)

BRAIN-be 2.0 project
(Belgian Research Action through Interdisciplinary Networks).
BRAIN-be 2.0 laat toe om dankzij de financiering van onderzoeksprojecten die steunen op wetenschappelijke excellentie en die Europees en internationaal zijn verankerd, zowel tegemoet te komen aan de kennisbehoeften van de federale departementen als om het wetenschappelijk potentieel van de Federale Wetenschappelijke Instellingen (FWI) te ondersteunen.   
BRAIN-be 2.0 staat open voor de hele wetenschappelijke gemeenschap in België: universiteiten, hogescholen, publieke wetenschappelijke instellingen en onderzoekscentra zonder winstoogmerk.

Duur
15/12/2020 – 15/03/2023

Beschrijving van het project
Het project PROMATECH beoogt onder de deskundige leiding van onderzoekers uit de KMKG-MRAH en ULiège, de uitvoering van een interdisciplinair onderzoek van de uit koperlegeringen vervaardigde gehamerde en versierde schotels in het Noord-Europa vanaf het begin van hun productie, de 15de eeuw, tot de 17de eeuw, wanneer deze in onbruik geraakt. Het onderzoek wenst contextuele elementen aan te reiken die het mogelijk maken om de historiciteit van deze voorwerpen vanuit epistemologisch gezichtspunt te onderbouwen.

De vastgestelde discrepantie tussen de gebrekkige kennis aangeleverd door historische bronnen en de historiografie en de mogelijkheid om via onderzoek van de voorwerpen zelf veelvoudige informatie te verkrijgen, leidde tot de overweging dat bijkomend onderzoek van deze schotels noodzakelijk is. Hiervoor gebruik makend van methodes uit andere disciplines in combinatie met de expertise van verschillende onderzoeksdomeinen. Gezien het zeer grote aantal schotels dat vandaag bewaard is gebleven en het brede scala aan toepassingen ervan, lijkt het duidelijk dat deze objecten vanaf de 15de eeuw in heel Europa massaal werden geproduceerd om aan de hoge vraag te kunnen voldoen.

De concrete productieomstandigheden echter die een dergelijke grote distributie mogelijk maakte, meer bepaald qua organisatie, deskundigheid en materialen, blijven vaag.

Om deze te bestuderen, wil dit project afstappen van de tot nu toe gevolgde benadering die zich concentreert op kwesties van herkomst en toeschrijving, ten gunste van een materiële benadering van de objecten. Dit zal ons toestaan om de fundamentele technische kenmerken van deze schotels aan het licht te brengen, met name bijvoorbeeld de minder bestudeerde samenstelling van de legeringen. Door een confrontatie van materiële data met geschreven, iconografische en archeologische historische bronnen beogen we de studievooruitzichten voor gebruiksvoorwerpen gemaakt uit koperlegeringen te vernieuwen.

Nieuwe online hulpmiddelen en instrumenten
De belangrijkste doelstelling van het project is het online verstrekken van verschillende instrumenten en hulpmiddelen, waarin gegevens uit de studie van historische en materiële bronnen worden samengebracht. Deze hulpmiddelen zullen helpen de aandacht te vestigen op deze verwaarloosde objecten, die op zich niet als een volwaardig onderzoeksthema worden beschouwd.  

Vanuit dit oogpunt is het projectteam van mening dat een beter begrip van deze objecten zal leiden tot betere conserveringsomstandigheden. Deze hulpmiddelen zullen de verzamelde documentatie  toegankelijk maken voor een breed publiek (wetenschapsgemeenschap, conservatoren, verzamelaars, amateurs, enz.) en een nieuwe methodologie voor de beschrijving en klassering van elk type schotel aanreiken.

De valorisatie van museale en kerkelijke collecties maakt het mogelijk om door de objecten aan hun productiecontext te koppelen komaf te maken met de schaarse aandacht die ze krijgen en hun klassering als “minderwaardige” kunst.

Deze recontextualisering maakt het mogelijk de schotels niet enkel als kunstobjecten te herdefiniëren maar ook als artefacten, namelijk materiële bronnen voor de economische en sociale en culturele geschiedenis en voor degeschiedenis van de technologie.

Contextualisering van werk en vaardigheden van de ambachtslieden van koper en zijn legeringen
Het PROMATECH-project zal substantieel bijdragen tot de ontwikkeling van onderzoeksgebieden gewijd aan de studie van de materiële cultuur, nog weinig bestudeerd in België. Het wil ook nieuwe inzichten verschaffen in een van de meest emblematische objecten uit de Belgische metaalkunst, de zogenaamde "dinanderie", die de regio een langdurige en internationale reputatie heeft bezorgd.

De materiële gegevens, verkregen door het onderzoek van de voorwerpen, zullen toelaten om samen met het onderzoek van de historische bronnen een methodologisch kader te ontwikkelen voor de kennis van technische handelingen, materialen, vaardigheden, knowhow en strategieën van de ambachtslieden die koper en koperlegeringen bewerkten vanaf het einde van de middeleeuwen tot de 17de eeuw.

Vanuit dit oogpunt rekent het projectteam op dit initiatief om uitwisselingen met ander onderzoek op het gebied van voorwerpen uit koperlegeringen aan te moedigen, teneinde een netwerk van vaardigheden en deskundigheid te ontwikkelen en herbruikbare gegevens te verstrekken, wat vergelijkingen tussen voorwerpen, werkplaatsen en werkingsketens zal bevorderen.

Onderzoekster
Dr. Anne-Clothilde Dumargne
Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG-MRAH)
a.dumargne@kmkg-mrah.be

Onderzoekscoördinator
Dr. Sophie Balace
Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG- MRAH)
s.balace@kmkg-mrah.be

Partner                                                                                                 
Dr. David Strivay
Université de Liège (ULiège)                               
dstrivay@uliege.be